Vai trò của tập thở
Theo BS CK II Huỳnh Tấn Vũ – Trưởng Đơn vị điều trị ban ngày Cơ sở 3, BV Đại học Y Dược TP.HCM hiện nay, tập thở được xem là bài tập cực tốt cho các bệnh nhân mắc Covid-19, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và thể hỗn hợp, mục đích để phục hồi cải thiện chức năng hô hấp. Tập thở trị liệu ngày càng được sử dụng rộng rãi với mục đích làm gia tăng dung tích hô hấp nhưng không bị gia tăng sự tiêu thụ oxy, nghĩa là không gây mệt đối với người bệnh.
Ảnh minh hoạ.
Do tác động trên các yếu tố sinh lý và cơ học của chức năng hô hấp, tập thở trị liệu giúp người bệnh tống thải được các chất dịch ra ngoài để sự thông khí được diễn ra dễ dàng, kiểm soát được nhịp thở và tạo thư giãn trong cơn khó thở. Tập thở có hiệu quả còn giúp gia tăng sự trao đổi khí và tập cho lồng ngực giãn nở tối đa.
Ngoài ra, tập thở còn giúp duy trì tầm vận động bình thường của cột sống và khớp vai, tránh được những biến dạng do tư thế xấu, giúp làm tăng tiến mức độ hoạt động của người bệnh. Muốn đạt được kết quả trên, người bệnh cần tập thở đúng cách và vận động cơ hoành để đạt hiệu quả cao nhất. Đồng thời, tập thở cũng giúp cho các cơ hô hấp phụ ít hiệu năng được thư giãn.
4 bài tập thở
Một số động tác thường được sử dụng là thở bốn thời có kê mông và giơ chân; ngồi hoa sen, co tay rút ra phía sau, xem xa xem gần….
Thứ nhất, động tác thở 4 thời có kê mông và giơ chân: Thở 4 thời có kê mông và giơ chân là để luyện tổng hợp về thần kinh, khí và huyết, trọng tâm là luyện thần kinh, chủ động về ức chế và hưng phấn nhằm mục đích thở tốt, đồng thời cũng làm cho khí huyết lưu thông. Thở 4 thời là kỹ thuật cơ bản của yoga khí công, là bí quyết của thành công trong luyện thở. Thực hành: nằm ngửa, kê gối ở mông, nằm nơi yên tĩnh.
Bài tập của BS Huỳnh Tấn Vũ.
Thời 1: hít vào, đều, sâu, tối đa, ngực nở, bụng phình và cứng. Thời gian ¼ hơi thở "hít ngực bụng nở" 4 giây hoặc 6 giây, "hít vào, ngực nở, bụng căng".
Thời 2: giữ hơi, cơ hoành và các cơ lồng ngực đều co thắt tối đa, thanh quản mở, giơ chân. Thời gian ¼ hơi thở, rồi để chân xuống "giữ hơi hít thêm" 4 giây hoặc 6 giây, "giữ hơi cố gắng hít thêm".
Thời 3: thở ra thoải mái tự nhiên, không kìm, không thúc; thời gian ¼ hơi thở "Thở không kìm thúc" 4 giây hoặc 6 giây; "thở ra, không kìm, không thúc".
Thời 4: thư giãn hoàn toàn, có cảm giác nặng và ấm. Tự kỷ ám thị: tay chân tôi nặng và ấm, toàn thân tôi nặng và ấm. Thời gian ¼ hơi thở "nghỉ thời nặng ấm" 4 giây hoặc 6 giây; "nghỉ thời; nặng, ấm tay chân".
Thứ hai, động tác ngồi hoa sen: Xếp bằng kéo 2 bàn chân bắt chéo ở phía trên. Kiểu này khó nhưng tác dụng hiệu quả, lúc đầu đau, tê chân; song tập quen thì khí huyết hoạt động tốt trong bất cứ tư thế nào.
Hai bàn tay để lên 2 đầu gối, lưng thật thẳng rồi bắt đầu thở: hít vô, thắt lưng ưỡn càng tốt; giữ hơi, dao động qua lại, hít vào thêm 2 - 6 cái; thở ra bằng cách vặn chéo thân mình ngó ra phía sau bên này, đuổi hết khí trọc trong phổi ra. Rồi về tư thế ban đầu, bắt đầu một hơi thở thứ nhì: hít vô, giữ hơi và dao động 2 - 6 cái; thở ra bằng cách vặn chéo người ngó ra sau bên kia. Làm như vậy 2 - 4 hơi thở. Tập cột sống thẳng, có lợi cho hô hấp. Ở tư thế này dễ luyện tập trung tinh thần.
Thứ ba, tay co lại rút ra phía sau: ngồi hoa sen. Tay co lại, rút ra phía sau, đầu bật ngửa và ưỡn cổ. Hít vô tối đa, giữ hơi và dao động qua lại từ 2 - 6 cái; thở ra triệt để. Làm động tác như vậy từ 3 - 5 hơi thở.
Động tác xem xa xem gần: ngồi hoa sen. Ngón tay của 2 bàn tay đan chéo nhau và đưa lật ra trên trời, đầu bật ra sau, mắt nhìn lên bàn tay ở 1 điểm cố định của 1 ngón tay để thấy rõ từng nét.
Hít vô tối đa, giữ hơi và dao động tay, đầu thân qua lại từ 2-6 cái, mắt vẫn nhìn theo điểm cố định, thở ra triệt để, đồng thời đưa tay lại gần mặt độ 5cm mà vẫn cố nhìn rõ điểm cố định. Làm 3 - 5 hơi thở...
Thứ tư, đưa tay sau gáy: ngồi hoa sen. Hai tay chéo nhau, đưa tay sau gáy và hết sức kéo ra sau, đầu bật ra sau. Hít vô tối đa, giữ hơi và dao động từ trước ra sau từ 2 - 6 cái; thở ra triệt để. Làm như thế từ 3 - 5 hơi thở.
Các động tác trên là luyện dương, tăng cường thông khí giúp cải thiện, phục hồi chức năng hô hấp. Nên tập 5 động tác trên mỗi ngày 2 lần: sáng 30 phút, chiều tối 30 phút. Không cần tập nhiều chỉ cần tập đều là đạt hiệu quả.
Các động tác tập thở này cải thiện hô hấp rất tốt. Tuy nhiên, BS Vũ khuyến cáo người bệnh cần được thăm khám, chẩn đoán phù hợp bằng lâm sàng và cận lâm sàng, chủ yếu đánh giá bằng hô hấp ký, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện động tác để đảm bảo tập đủ và đúng thì mới có hiệu quả.
Kiên trì tập luyện theo phương pháp trên trong thời gian dài sẽ giúp tăng cường trao đổi khí, giảm bớt căng thẳng, mệt mỏi, ngủ ngon và tăng sức thở. Từ đó, từng bước hạn chế suy giảm hô hấp, góp phần cải thiện và phục hồi chức năng hô hấp do bệnh lý phổi gây ra.
